कालिंदी

कालिंदी

       - जगन्नाथ कुंटे.

(प्राजक्त प्रकाशन, किंमत- २०० रु.)

... पुन्हा वाऱ्याने धुमाकूळ घातला, आणि पाऊस अस्सा कोसळला! नभ फाटलं असावं, अशी स्थिती. पृथ्वीची खैर नाही. पावसाचा का बरं एवढा भूमीवर राग? तिला बिचारीला फार झोडपून काढली. उसको कही की न रखी! ही कुठली प्रेयसीला भेटण्याची अनोखी पद्धत? अरे शृंगार कसा नाजूक हवा. शरीरातला कण अन कण फुलवत तिला गोंजारलं पाहिजे. हा कसला विचित्र धसमुसळेपणा? ही प्रेमाची आततायी तऱ्हा बघून पृथ्वी कंप पावू लागली.

 चार दिवसांनी ढगांआडचा सूर्य बाहेर आला. त्यानं भूमीला जरा उब दिली. तिच्यात नवचैतन्य आणलं. तिला धीर दिला. चहूबाजूंनी कृष्णमेघांची दाटी होती. भूमीला त्यांचं आकर्षण होतं. त्यांच्या धारांनी तिला चिंब भिजायचं होतं. त्यांच्या थेंबाथेंबाशी खेळत झिम्मा खेळायचा होता. पण हे काय असलं धसमुसळेपणानं धुडगूस घालणं!

 हळूहळू पाहिलं झोकून देऊन अंगाशी येणं थांबलं. भूमीशी गोडीगुलाबीनं पाऊस समजूतदारपणे खेळू लागला. भूमीच्या अंगावर बाळसं आलं. शृंगाराचा विलोभनीय रंग पसरू लागला. भूमी गर्भार झाली. गर्भाचं तेज झळकू लागलं. भूमी लाजून लाजून हसू लागली. स्वतःतच रमू लागली. हिरव्या पोपटी रंगाची पालवी लाजत लाजत डोकावू लागली. लाल पोपटी रंगाचे कोंभ कुतूहलानं हळूच आजूबाजूला पहात हसू लागले. त्या झुरायला लावणाऱ्या पावसात सृष्टी तृप्त झाली. कालिंदीला पावसात भिजायची खूप हौस. तिनं मनसोक्त भिजून घेतलं. ओले ओले केस पुसताना तिला नकळत स्वामीची आठवण झाल. किती वर्ष झाली? आपण स्वामीला विसरलो नाही, याचाही आनंद कालीन्डीला भिजवून गेला! शरीर म्हातारं झालं, मन अजून कोवळ्या उन्हासारखं होतं.

कोसला

कोसला 

         - भालचंद्र नेमाडे

(पॉप्युलर प्रकाशन, किंमत- २२५ रु.)

अजिंठा 

हे प्रचंड कठीण दगडी अर्धवर्तुळ. समोर कायम धोधो कोसळणारा धबधबा. दिवसभर त्याचा आवाज मनात घुमतो आहे. आणि मी लेण्यांमागून लेणी पाहतो आहे. 

 एकात बुद्धाची भली मोठ्ठी  उंच मूर्ती. मांडी घालून बसलेली. बुद्ध थेट लेण्याच्या दारातून पाहतो आहे. काय पाहतो आहे? फार फार विकल झालेला आहे. त्याच्या पापण्या अर्ध्या मिटलेल्या वाटतात. त्या अर्ध्या उघड्या मंगोल पापण्यांकडे मी टक लावून पाहतो. उजव्या हाताची पाची बोटं वर करून डाव्या हाताची बोटं तो मोजतो आहे. हाताची बोटं दहा. त्या बोटांवर ह्यानं सगळ्या उत्पत्तीचा आणि संहाराचा पसारा मोजला. मी पुन्हा वर पहातो. एवढी मोठ्ठी मूर्ती  सगळी दृष्टीच्या एका कोनात पहाता येत नाही. वारंवार डोळे फिरवावे लागतात. दगडी तोंडावर संथपणे लहरणारे भाव. अतिशय विकल. विकलता मोठ्ठाल्या पंखांनी झेपावत येते. आणि मला उचलून वर घेऊन जाते. खूप वर. आणि मला सोडून देते. कुठे तरी आदळणार मी. पुढे ही मूर्ती. त्याच्या तोंडावरचं हे दुःख्ख मोजता येणार नाही. नाहीच मोजता येणार. हे स्थूल आणि सूक्ष्म दुःख्ख चिमटीत येत नाही. घिरट्या घालणारं दुःख्ख.  दुःख्ख प्यायलाही दुःख्खाची ओंजळ लागते. माझ्या कवडीएवढ्या दुःख्खाने हे वाळवंटाएवढं दुःख्ख मोजवत नाही. माझी वर्तुळांकित दुःख्ख. त्या एवढ्या फटीतून ह्या चेहऱ्याकडे काय पाहता येणार? त्या दगडी चेहऱ्यावरच्या दुःख्खात मी कोसळतो. माझ्या दुःख्खाचा परीघ तोलता येत नाही. मी म्हणालो, माझ्यावर दया कर. अँड पीटी फ्रॉम यू मोअर डियर दॅन दॅट फ्रॉम अनदर. पण हा बुद्ध आपली कीव करणार नाही. याची करूणा आपल्यासाठी नाही. हा ऍटमबॉम्ब सारखा पोटात आग गोठवून बसला आहे.